پیامی به‌روز شده در IRMUG در تاریخ 2016/6/22

موضوع:

فونت‌های persian-hm-(ftx/xs2) و مسئلهٔ Kashida (کشیده) و استاندارد

با سلام
چندی است که مؤلف محترم XePersian، آقای وفا خلیقی (کارن‌پهلو)، در سایت ParsiLaTeX به‌صورت ضمنی ادعا می‌کنند هر فونتی که با ویژگی کشیده (Kashida) در بستهٔ XePersian مشکل دارد غیراستاندارد است بدون آنکه هیچ تعریف خاصی از فونت استاندارد ارائه دهند. (به عنوان 2 نمونه لطفاً این لینک‌ها را ببیند: مشکل حرف «هـ» با فونت Yas یا خاصیت Kashida در زی‌پرشین و همچنین چطور فاصله‌ی بین حروف را در هنگام استفاده از گزینه‌ی Kashida همراه با بسته‌ی xpersian از بین ببرم؟.)

البته در توسعهٔ فونت‌های persian-hm-(ftx/xs2) یا همان فونت‌های سری HM، که با کسب اجازه از جناب آقای بهنام از فونت‌های X Series 2 منتج شده‌اند، هدف در ابتدا رفع نیازهای شخصی بود و پس از مدتی محدودهٔ آن به رفع نیازهای سایر کاربران محترم نیز گسترش یافت و تا حال حاضر نیز هدف همچنان رفع نیازهای شخصی و کاربران محترم بوده و هیچگاه استاندارد بودن فونت مد نظر نبوده است. البته اینکه یک تعریف جامع و مانع از فونت استاندارد وجود دارد یا خیر، باید دوستانی که در این سایت با مباحث مربوط به استاندارد به‌ویژه فونت استاندارد آشنایی دارند اظهار نظر بفرمایند و اگر چنین تعریفی وجود داشته باشد احتمالاً نباید با هدف فوق در تضاد باشد و بنابراین در صورتی که اصلاح فونت‌ها از طریق برنامهٔ پایتون امکان‌پذیر باشد مي‌توان این فونت‌ها را بازهم اصلاح کرد.

در هرصورت تعریف فونت استاندارد هرچه که باشد به نظرمی‌رسد که از هر محصولی باید در محدودهٔ شرایط طبیعی آن، یعنی شرایطی که برای استفاده از محصول تعریف می‌شود، استفاده کرد. بنابراین معقول به‌نظرمی‌رسد که بپذیریم اگر از یک محصول خارج از محدودهٔ شرایط طبیعی آن استفاده شود نتایج و پیامدهای آن غیرقابل پیش‌بینی باشند. به‌عنوان مثال در شرایط طبیعی برای نوشتن «هـم» (ه+کشیده+م) هیچ کاربری معمولاً از «ه+uni200D+uni0640+uni200D+م» استفاده نمی‌کند و این همان چیزی است که آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) آن را به‌عنوان علت غیراستاندارد بودن فونت بیان می‌کنند، اگرچه فونت های سری HM این مشکل را ندارند.

ایشان در پیامی با عنوان «چطور فاصله‌ی بین حروف را در هنگام استفاده از گزینه‌ی Kashida همراه با بسته‌ی xpersian از بین ببرم؟» در سایت ParsiLaTeX در پاسخ کاربر محترمی که می‌گویند: «بنده استفاده از این گزینه [کشیده] رو توصیه نمی‌کنم چون عوارض خاص خودش رو داره که یکی همین مشکلی هست که شما به اون اشاره کردید» تأکید می‌کنند که: «بنده استفاده از این گزینه رو توصیه می‌کنم چون هیچ عوارضی نداره مگر اینکه شما از فونت‌های غیراستاندارد استفاده کنید!».

و یا در پیام دیگری با عنوان «مشکل حرف هـ با فونت Yas یا خاصیت Kashida در زی‌پرشین» در پاسخ کاربر محترم دیگری که می‌پرسند: «مشکل از فونت Yas هست» می‌گویند: «بله» (لطفاً لینک بالا را ببینید).

برای درک بهتر مشکل و ریشهٔ آن باید سوابق کد مربوط به کشیده (Kashida) را که در بستهٔ XePersian در فایل kashida-xepersian.def است بررسی کرد. آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) در 19 فوریه 2009 در سئوالی با عنوان «Issue with Arabic Typography» در سایت https://tug.org/pipermail/xetex مشکل یکی از کاربران XePersian را که در خواست اضافه کردن ویژگی کشیده (Kashida) را کرده بود مطرح می‌کنند (لطفاً این لینک را ببیند: Issue with Arabic Typography-012239) و در 24 فوریهٔ 2009 جناب آقای Jonathan Kew در پاسخ ایشان، کدی را در قالب یک فایل به ضمیمه ارسال و در پاراگراف آخر تأکید می‌کنند که [ترجمه شده از انگلیسی به فارسی]: «این فی‌الواقع فقط یک نقطهٔ شروع است، اما ممکن است برای بعضی اهداف مفید باشد» به این معنی که هنوز باید روی آن خیلی کار بشود (لطفاً این لینک را ببیند: Issue with Arabic Typography-012307).

و باز آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) در 29 مارس 2009 در پیامی در سایت https://www.tug.org/pipermail/luatex نیز به روشنی اذعان می‌کنند که:

‎«One more thing with Persian typesetting in LuaTeX which concerns me is the"Kashida" concept in Persian and I think it is the same in Arabic. We had a discussion on XeTeX mailing list and Jonathan implemented Kashida for Persian.»‎

(لطفاً این لینک را ببیند: [luatex] a bidi package for LaTeX in LuaTeX).

اما آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) همان کدی را که جناب آقای Jonathan Kew از باب لطف و مرحمت در فوریه 2009 برای کشیده (Kashida) برای ایشان ارسال کرده بودند، بدون حتی ذکر نامی از مؤلف آن، به بستهٔ XePersian افزوده و عبارت: Copyright (c) 2008--2016 Vafa Khalighi <persian-tex@tug.org>، بله تعجب نکنید درست دیده‌اید "2008"، را هم به آن می‌افزایند. دوستان عزیزی که در این سایت سابقهٔ طولانی‌تری داشته باشند احتمالاً ماجرای کپی کردن فونت‌های HM FElmi از مجموعه فونت‌های HM FarsiTeX (persian-hm-ftx) توسط ایشان و انتشار آنها تحت عنوان فونت‌های Persian Modern (نسخه‌های 0.5-0.7) را به‌خاطر دارند (لطفاً برای نسخهٔ به‌روز «اینجا» و برای نسخهٔ قدیمی سایت «IRMUG» را ببیند).

به دلیل فوق‌الذکراست که گفته می‌شود مشکل از XePersian است، چون از همان ابتدا هم مؤلف اصلی کد کشیده (Kashida) بطور ضمنی اذعان کرده بودند که این کد راه حل نهایی نیست. البته اگرچه این گفته موجب رنجش خاطر آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) شد و در پیامی با عنوان «چرا بعضی از فونت‌ها برای کشیده مناسب نیستند؟» تا اندازه‌ای ادعای قبلی را مبنی بر غیراستاندارد بودن فونت‌ها تعدیل کردند اما طبق معمول با فحاشی و توهین و تهمت تلاش کرده‌اند با معرفی 2 کد جدید نشان دهند مشکل از فونت‌هاست (لطفاً این لینک را ببیند: چرا بعضی از فونت‌ها برای کشیده مناسب نیستند؟).

ولی نکتهٔ جالب آن است که ایشان از فونت‌های دیگری به‌جز سری (persian-hm-ftx/xs2) HM استفاده می‌کنند و با شیوه‌ای بسیار ناشیانه با همکاری شخص ثالثی (علی‌الظاهر شخص ثالث) نتیجه می‌گیرند که فونت‌های سری (persian-hm-ftx/xs2) HM مشکل دارند. این در حالی است که در نسخه‌های قبلی فونت‌های سری (persian-hm-ftx/xs2) HM، با همین کدهای موجود XePersian، مشکل مربوط به «هـم» برطرف شده بود و در نسخهٔ 2.9 آن نیز مشکل فاصله بین حروف چسبان در حالت کشیده (Kashida) بنا به تقاضای بعضی از کاربران رفع شده است.

اما جالب‌تر آن است که 2 کد فوق‌الذکر را چنان ارائه می‌کنند که گویی خود آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) آنها را نوشته‌اند تا حدی که یکی از کاربران محترم سایت ParsiLaTeX که گویا کدهای جدید را بسیار پسندیده بودند عبارت «وفاجان ایدهٔ بسیار جالبی بکار برده‌اید. :دی» را به ایشان پیش‌کش می‌کنند. در صورتی که این «ایدهٔ بسیار جالب» متعلق به آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) نیست بلکه متعلق به جناب آقای Heiko Oberdiek است که در تاریخ 2014-09-21 13:30:41 در سایت tex.stackexchange.com در پاسخ به سئوال کاربر محترمی به‌نام Aditya تحت عنوان «Filling gaps by repeating a character» هر 2 کد را برای ایشان نوشته‌اند (لطفاً این لینک را ببیند: Filling gaps by repeating a character).

همین سئوال با نام کاربری Vafa Khalighi و البته با همان پاسخ‌ها در سایت http://www.scriptscoop2.com نیز وجود دارد (لطفاً این لینک را ببیند: Filling gaps by repeating a character).

حال که بحث استاندارد پیش آمده است بد نیست به عنوان حسن ختام نمونه‌ای هم از آنچه که «دبل استاندارد» یا همان استاندارد دوگانه نامیده می‌شود ذکر گردد.

آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) در سایت ParsiLaTeX در پیامی تحت عنوان «با افرادی که Plagiarism [سرقت علمی] می‌کنند، چه کار باید کرد؟» می‌گویند: «در حال حاضر قانونی برای Plagiarism [در سایت ParsiLaTeX] نداریم. Plagiarism حداقل توی Academia یک جرم سنگین هست و مجازات سنگینی داره ... اما مورد Plagiarism رو نمیشه نادیده گرفت. شما اگر توی دانشگاه Plagiarism کنید، خیلی راحت بدون چون و چرا اخراج می‌شوید و این مهم نیست که این بار اولتون هست یا بار آخرتون، بنابراین کجازات [مجازات] عادلانه برای این کاربر در اینجا به روشنی مسدود کردن حساب کاربریش هست. اما این سوال مطرح می‌شود که برای جلوگیری از Plagiarism در آینده باید چه کار کرد؟ باید موردی به قوانین در مورد Plagiarism اضافه کرد.» (لطفاً این لینک را ببیند: با افرادی که Plagiarism می‌کنند، چه کار باید کرد؟).

و البته ماجرا این بوده است که کاربر محترمی در استفاده از یک دستور مربوط به بستهٔ Xindy به‌صورت زیر مشکل پیدا می‌کنند:

| xindy -L persian-variant1 -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.glg -o %.gls %.glo
| xindy -L persian-variant1 -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.blg -o %.bls %.blo
xindy -L english -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.alg -o %.acr %.acn

مشکل را در سایت ParsiLaTeX مطرح می‌کنند: (لطفاً این لینک را ببیند: خطای cannot locate xindy module for language persian in codepage utf8 در هنگام تلاش برای ساخت واژه‌نامه)

و آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) هم در پاسخ می‌گویند: « ... باید هر جا که persian-variant1 هست آن را با persian خالی جایگزین کنید.» و این کاربر محترم که آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) مدعی هستند با نام کاربری دیگری در سایت http://tex.stackexchange.com این سئوال را پرسیده بوده‌اند در همان سایت http://tex.stackexchange.com اعلام می‌کنند که:

:‎«The problem fixed. That was because of my xindy version. I just changed the command to this

| xindy -L persian -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.glg -o %.gls %.glo

| xindy -L persian -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.blg -o %.bls %.blo

xindy -L english -C utf8 -I xindy -M %.xdy -t %.alg -o %.acr %.acn

and it works fine.»‎

(لطفاً این لینک را ببیند: Error “cannot locate xindy module for language persian in codepage utf8” in making glossary).

باور کردنی نیست که آن همه داد سخن دادن از «Plagiarism [سرقت علمی]»، «یک جرم سنگین توی Academia و مجازات سنگین»، «مورد Plagiarism رو نمیشه نادیده گرفت»، «اخراج خیلی راحت و بدون چون و چرا از دانشگاه برای Plagiarism»، «مجازات عادلانه برای کاربر»، و بالاخره «مسدود کردن حساب کاربری ایشان» فقط برای همین مسئلهٔ بسیار ساده باشد. و در نهایت هم در سایت ParsiLaTeX قانون زیر وضع می‌شود: «کاربرانی که در سایت، مرتکب سرقت علمی (plagiarism) می‌شوند، بار اول، تذکر دریافت خواهند کرد. بار دوم، حساب کاربری آن‌ها به مدت یک ماه مسدود و بار آخر، حساب کاربری آن‌ها به طور کامل حذف خواهد شد. بدیهی است که پست‌های این کاربران، پاک نخواهد شد.» (لطفاً این لینک را ببیند: قوانین سایت ParsiLaTeX).

البته مسئله تنها به موارد فوق ختم نمی‌شود. به‌عنوان یک نمونهٔ دیگر، وقتی که در تاریخ 15 آوریل 2012 که هنوز نسخهٔ 0.3 فونت‌های Presian Modern در دسترس بود، آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) طی پیامی در سایت ParsiLaTeX اعلام می‌کنند که: «در نظر دارم روی نسخه جدید قلم پارسی نوین کار کنم که در آن مشکل قرار گرفتن اعراب در جاهای نامناسب را حل کنم. ... سعی می‌کنم تا اواخر ماه July نسخه آزمایشی را برای دریافت جایی قرار دهم تا بتوانید آن را دریافت کنید و مشکلاتش را گزارش دهید.» و در تاریخ 25 مه 2012 یکی از کاربران محترم سایت ParsiLaTeX طی پیامی اعلام می‌کنند که: «... در هر حال، با اجازه آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو)، حرف "ۀ" که در کیبورد استاندارد ویندوز، Shift+G است را به فونت‌های Persian-modern اضافه کردم تا کسانی که از کیبورد پیش فرض ویندوز استفاده می کنند، مشکلشون با این حمزه برطرف بشه.» و آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) در پاسخ می‌فرمایند: «شما اجازه این کار رو ندارید و مسلماً کار شما یک تخلف آشکارا است. کیبورد موجود در ویندوز عربی است نه فارسی پس فکر نصب کیبورد استاندارد فارسی باش. در آخر، شرط اخلاق در این بود که قبل از دست‌درازی به قلم، با من تماس می‌گرفتی.» و به مدیریت محترم سایت ParsiLaTeX حکم می‌کنند که: «خطاب به مدیریت: لطفاً پست کاربر فوق را حذف کرده و در صورت توافق سایر مدیران، حساب کاربری را برای مدتی غیرفعال کنید.» و البته طبق معمول چنان می‌شود که ایشان فرموده بودند (لطفاً این لینک را ببیند: نسخه جدید قلم «پارسی نوین»). حدود یک سال بعد هم نسخهٔ جدید (0.4) فونت‌های Persian Modern منتشر می‌شود و چون مشکل ذکرشده و سایر مسائل مربوط به این فونت‌ها همچنان لاینحل باقی می‌ماند همین آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) فونت‌های HM FElmi را از مجموعه فونت‌های HM FarsiTeX (persian-hm-ftx) کپی و به‌نام خود تحت عنوان فونت‌های Persian Modern (نسخه‌های 0.5-0.7) منتشر کردند (لطفاً برای نسخهٔ به‌روز «اینجا» و برای نسخهٔ قدیمی سایت «IRMUG» را ببیند).

حال باید منتظر ماند و دید که آیا مسئولین محترم سایت ParsiLaTeX با توجه به قوانین سایت با این Plagiarisms یا سرقت‌های علمی آشکار آقای وفا خلیقی (وفا کارن‌پهلو) برخورد می‌کنند یا این مورد را هم مثل همان مورد کپی کردن فونت‌های HM FElmi و انتشار تحت عنوان فونت‌های Persian Modern نادیده خواهند گرفت.

با سپاس